گفتگو با نصرالله قادری، کارگردان، منتقد، نویسنده و مدرس شناخته شده تئاتر کشور | اندیشه بدون هنر ماندگار نیست
نصرالله قادری: اساس و ذات تئاتر مسجدی، هیچ تفاوتی با تئاتر حرفه‌ای ندارد و این تئاتر، حرفه ای‌ترین شکل تئاتر است.
به گزارش شهرآرانیوز؛ نصرا... قادری، کارگردان، منتقد، نویسنده و مدرس شناخته شده تئاتر کشور و دارنده نشان درجه یک هنری کشور است که علاوه بر سابقه تدریس در مقاطع مختلف دانشگاهی، داوری جشنواره‌های معتبر تئاتر و شرکت در سخنرانی و کنفرانس‌های داخلی و خارجی را در کارنامه کاری خود دارد. او که به تازگی در مشهد بوده، در زمینه تئاتر مسجد با «شهرآرا» گفتگو کرده است که در ادامه می‌خوانید.
ارتباط با هنر قدسی در تئاتر مسجد
نصرا... قادری با بیان اینکه اساس و ذات تئاتر مسجدی، هیچ تفاوتی با تئاتر حرفه‌ای ندارد و این تئاتر، حرفه ای‌ترین شکل تئاتر است، گفت: در گذشته، این اندیشه توسط حزب توده در ذهن هنرمندان ایجاد شد که اساسا چیزی به عنوان هنر مذهبی وجود ندارد؛ بنابراین وقتی امروزه درباره مفاهیمی مانند تئاتر مسجد گفتگو می‌کنیم، به این مفهوم به عنوان گونه‌ای از تئاتر آماتوری، پروپاگاندا و حاکمیتی نگاه می‌کنند. در حالی که در کشور خود ما و در اوایل انقلاب اسلامی، نمود تئاتر مسجد در تلویزیون و در سریال «سربداران» دیده می‌شد. «سربداران» نمایشنامه‌ای بود که ابتدا در حسینیه ارشاد اجرا می‌شد.
وی افزود: در شهر مشهد نیز اولین نمایشنامه‌ای که با اندیشه تئاتر مسجدی اجرا شد، «بار دیگر ابوذر»، تک گویی بلندی بود که داریوش ارجمند کارگردانش بود و ایرج صغیری در آن بازی کرده بود و پس از آن، در سالن اصلی تئاتر شهر و به طور کاملا حرفه‌ای در تهران اجرا شد.
قادری تأکید کرد: اساس شکل گیری تئاتر مسجد، هیچ تفاوتی با تئاتر حرفه‌ای ندارد. اما چون تئاتر مذهبی است و در مکان خاصی اجرا می‌شود و در آن مکان برای حضور هم زمان زن و مرد محدودیت‌هایی وجود دارد، از آن به عنوان تئاتری تبلیغاتی و پروپاگاندا یاد می‌کنند. در تئاتر مسجد کاری بسیار دشوار انجام می‌شود و آن، برقراری ارتباط با هنر قدسی است. وی افزود: بر اساس تفکرات القاشده توسط توده‌ای ها، تئاتر به عنوان هنر خواص مطرح می‌شد و این از دروغ‌های بزرگ تاریخی است.
تئاتر در ریشه اصلی خود در یونان قدیم، تماشاگران فراوانی داشته است. تئاتر باید بتواند با مخاطب عام ارتباط برقرار کند، به جز موارد خاص در گونه‌هایی از تئاتر مانند تئاتر لابراتوار گروتوفسکی، تئاتر نمی‌تواند تماشاگر خود را انتخاب کند. این تماشاگر می‌تواند هر شخص و هر جایگاهی باشد. تئاتر هم باید بتواند در روساخت با همه این طیف وسیع مخاطب ارتباط برقرار کند و البته نسبت به هر مخاطب و بسته به دانش و بینش او نیز مفاهیم را منتقل کند.
هنر ابزاری برای ابلاغ پیام نیست
این مدرس دانشگاه در ادامه بیان کرد: یکی از تعریف‌های نادرستی که توسط توده ای‌ها به جامعه القا شده، این است که هنر ابزاری برای ابلاغ پیام است و جایگاه هنر را در حد ابزار تقلیل داده اند. ازاین رو، این دیدگاه، خود را مجاز می‌داند که در تئاتر هر کاری انجام دهد تا پیام خود را به مخاطب برساند. در حالی که در تئاتر مجاز نیستیم از هر کاری برای انتقال پیام استفاده کنیم. مخاطب تئاتر باید بتواند با آن همدلی کند و تئاتر بیانگر مسئله مخاطب باشد.
متاسفانه نظریه تئاتر مسجد نداریم
قادری با بیان اینکه آن چیزی که در تئاتر مذهبی و به طور خاص تئاتر مسجدی در آن ضعف داریم، فن و تکنیک است، گفت: نباید با تئاتر، سهل و ساده برخورد کنیم. برخی این موضوع را در ذهن افرادی که تئاتر مسجدی کار می‌کنند، القا کرده اند که مخاطبان این گونه از تئاتر، افرادی عامی هستند و باید درباره مسائل مذهبی از جمله معصومان (ع) و دین صحبت شود و نمی‌توان در این تئاتر از واژه‌هایی مانند عدالت و زن صحبت کرد. در حالی که در تئاتر مسجد، همه این مسائل که اصول اولیه دینی هستند، قابلیت ارائه دارند و اتفاقا این موضوع با توجه به جایگاه حقیقی مسجد نیز سنخیت دارد.
این هنرمند برجسته تئاتر کشور ادامه داد: مسجد، جایگاهی بوده که در آن مسائل سیاسی، اجتماعی، خانواده و حتی اقتصادی در آن حل و فصل می‌شده و متأسفانه ما این مسائل را از مسجد خارج کرده ایم و درب مساجد را در ساعت‌های خاصی باز می‌کنیم. کار دنیای تئاتر این است که مسائل جامعه را برای مردم بازگو کند. وی با اشاره به اینکه مسجد دارای یک جایگاه مردمی است، بیان کرد: همان گونه که برای تئاتر محیطی نظریه‌ای وجود دارد، باید برای اجرای تئاتر مسجد هم اصول و ضوابط و نظریه تعریف کنیم.
متأسفانه ما نظریه تئاتر مسجد نداریم تا نقاط قوت و ضعف آن بررسی شود. قادری افزود: در این دوره‌ها که برای بچه‌های تئاتر مسجدی مطرح کردیم، مباحث مربوط به کارگردانی است. اینکه اساسا کارگردان کیست؟ دنیای تحلیل نمایشنامه از دید کارگردان چیست؟ چگونه می‌توان یک اثر کلاسیک را بدون خروج از ساحت اصلی خود تحلیل کرد؟ چگونه می‌شود اثری را که می‌نویسیم و در مسجد اجرا می‌کنیم، تأثیر مؤثری بر مخاطب داشته باشد؟
ما در ایران فقر نمایشنامه داریم
این مدرس دانشگاه تصریح کرد: هیچ اندیشه‌ای در تاریخ نیست که بتواند بدون هنر ماندگار باشد و باید به طور جدی به آن توجه کنیم. از سوی دیگر، ما عالی‌ترین تصویر هنری را در قرآن می‌بینیم. اگر به مفهوم هنر قدسی و مکان توجه کنیم، شکل کار تغییر می‌کند.
وی افزود: ما در ایران فقر نمایشنامه، فیلم نامه و رمان داریم. علت هم این است که غالبا کمترین دستمزد‌ها برای نویسنده درنظر گرفته می‌شود. نویسنده باید از نظر مادی تأمین شود تا بتواند کارش را انجام دهد. اما پیش از آن، مسئله «باور» است. اینکه شخصی باور داشته باشد که بخواهد آن را ارائه دهد و طبیعتا ممکن است تاوان ارائه باور خود را نیز بدهد. قادری بیان کرد: گاهی نمایشنامه‌ای مذهبی نوشته می‌شود، چاپ هم می‌شود، اما به درستی پخش نمی‌شود و سرمایه گذاری درستی روی آن صورت نمی‌گیرد، در نتیجه اجرای خوبی هم نخواهد داشت.
از سوی دیگر در اجرای نمایشنامه در مسجد، عوامل متعدد دخیل در مسجد اعم از امام جماعت، هیئت امنا و... نیز وجود دارد که ممکن است موانعی در کار ایجاد کنند و تا این گونه مشکلات برطرف نشود، حتی اگر عالی‌ترین متن‌ها را هم در اختیار داشته باشید، اما امکان اجرای درست نباشد و نتوان ارزیابی کرد که نمایش چه تأثیری روی مخاطب دارد، نمی‌توان به جایی رسید. متن در جریان اجراست که نقاط قوت و ضعفش مشخص می‌شود.
وی افزود: نویسندگان خوبی در کشور داریم که متن‌های خوبی هم تولید کرده اند. اما کارهایشان ارائه نمی‌شود و جامعه شناخت درستی نسبت به آن پیدا نمی‌کند. بنابراین، چون تئاتر مسجد را تئاتری حکومتی قلمداد می‌کنند، این نویسندگان و آثار آن‌ها ناشناخته باقی می‌مانند. مثلا نمایشنامه «عشق به افق خورشید» نوشته سیدمهدی شجاعی که دربرگیرنده ملاقات یک شخص با امام عصر (عج) است، در هر سالنی قابلیت اجرا دارد. کاملا با نگاه امروزی نوشته شده و برای مخاطب نیز باورپذیر است. از این گونه آثار فراوان داریم.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
